Αγροτική Ανάπτυξη και τα προβλήματα των αγροτών στο Ρέθυμνο
Αναρτήθηκε την 26/07/2009 09:49
Η Ελλάδα επί πολλά χρόνια ήταν μια αμιγώς αγροτική χώρα, με την Κρήτη ναυαρχίδα της αγροτικής παραγωγής συγκεκριμένων μεσογειακών προϊόντων.
Το Ρέθυμνο ανέπτυξε ένα πλούσιο, γόνιμο και πολυδύναμο αγροτικό τομέα. Ο νομός μας, κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, ήταν πρωταγωνιστής στην αγροτική οικονομία του νησιού.
Σήμερα όμως, ο τόπος μας βιώνει μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Ο αγροτικός τομέας συρρικνώνεται, το εισόδημα των αγροτών μειώνεται, και η αγροτική παράγωγή έχει σταματήσει πια να είναι η αιχμή της παραγωγικής μας δραστηριότητας.
Είναι γνωστό ότι χρόνο με το χρόνο περιοχές, χωριά, επαρχίες με πλούσια αγροτική παραγωγή αποψιλώνονται. Οι νέοι, ακόμη κι εκείνοι που μένουν στις αγροτικές περιοχές, αντιμετωπίζουν οξυμένα προβλήματα, με αποτέλεσμα να στρέφονται σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, παρόλο που η Κρήτη, λόγω της γεωμορφολογίας της, έχει μια πλούσια και γόνιμη ενδοχώρα.
Η υποχώρηση του αγροτικού τομέα στην Ελλάδα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Είναι απόρροια της ενσωμάτωσης της χώρας μας στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Είναι αποτέλεσμα του σκληρού ανταγωνισμού που προκαλεί το νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Είναι συνέπεια της σταδιακής μετεξέλιξης της χώρας μας που, από αμιγώς αγροτική, αναγκάζεται να αναπτύξει και τους άλλους τομείς παραγωγικής δραστηριότητας.
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους:
- Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, τα τελευταία 45 χρόνια, ο ενεργός αγροτικός πληθυσμός μειώθηκε κατά 75%. Το 1961 ο αγροτικός κόσμος αποτελούσε τα 2 εκατομμύρια του ενεργού πληθυσμού, ενώ οι τελευταίες μετρήσεις, αυτές του 2007, υπολογίζουν τους ενεργούς αγρότες στις 500.000.
- Σύμφωνα με στοιχεία των τοπικών φορέων, στο Ρέθυμνο δραστηριοποιούνται περί τους 25.000 αγρότες, εκ των οποίων μόλις οι 8.000 σε οργανωμένες γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Εκ του συνόλου, οι 6.000 ασχολούνται αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και εκμεταλλεύονται περί το 1.000.000 στρ. βοσκοτόπους. Οι υπόλοιποι 19.000 είναι κυρίως γεωργοί, που –μεταξύ άλλων– καλλιεργούν περίπου 6.500.000 στρέμματα ελαιόδεντρα. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι ο νομός είναι ο πλέον δυναμικός στην Κρήτη στον τομέα της κτηνοτροφίας, με παραπάνω από τα μισά των Σχεδίων Βελτίωσης Ζωικού Κεφαλαίου της τελευταίας προκήρυξης να έχουν εγκριθεί στο Ρέθυμνο.
- Σήμερα, σύμφωνα με την «Κοινή Αγροτική Πολιτική» (τη γνωστή ΚΑΠ), που εφαρμόζεται από το 2006, οι έλληνες αγρότες εισπράττουν ετήσιες επιδοτήσεις περί τα 3 δις ευρώ, ήτοι περί το 1% του ΑΕΠ, και θα συνεχίσουν να τις εισπράττουν μέχρι το 2013, οπότε θα επαναδιαπραγματευθεί η ΚΑΠ σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Άνωσης. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, οι έλληνες αγρότες εισπράττουν την υψηλότερη ενίσχυση (3.000 ευρώ ανά παραγωγό), τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ, όσο και ανά στρέμμα καλλιεργήσιμης γης, μεταξύ των 27 κρατών-μελών.
- Αντίστοιχα, και παρά τα φημολογούμενα, οι 25.000 ρεθεμνιώτες αγρότες εισπράττουν περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ ετήσιες επιδοτήσεις, ήτοι €2.000 ανά παραγωγό, δηλαδή μόλις τα 2/3 του εθνικού μέσου όρου.
- Το 2001, ο αγροτικός τομέας συνέβαλε μόλις κατά 6% στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της χώρας, χαμηλότερα κατά 75% σε σχέση με το 26% του 1961.
- Σε ό,τι αφορά την Κρήτη, το αγροτικό εισόδημα συμβάλλει σήμερα κατά 40% στο ακαθάριστο προϊόν του νησιού, σχεδόν 7 φορές πάνω από τον εθνικό μέσο όρο.
Η οργανική μας συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η εφαρμογή της ΚΑΠ, αλλά και οι σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις διαμορφώνουν ένα νέο περιβάλλον για τον αγροτικό κόσμο της χώρας, αλλά και του νομού μας ειδικότερα.
Παράλληλα, η αδυναμία να αναδιαρθρώσουμε τις καλλιέργειές μας, αλλά και η αδράνεια της Πολιτείας που επί πολλά χρόνια δεν κατόρθωσε να χαράξει μια εθνική στρατηγική για την αγροτική ανάπτυξη και την ενίσχυση της υπαίθρου, επιδεινώνει τα ήδη οξυμένα προβλήματα.
- Ο εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγικής διαδικασίας βρίσκεται σε εμβρυακή κατάσταση.
- Η τυποποίηση των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων παραμένει το καίριο ζητούμενο.
- Οι συνεταιριστικές οργανώσεις εξακολουθούν να ανακυκλώνουν ή να αναπαράγουν τις στρεβλώσεις και τις δυσλειτουργίες τους, αδυνατώντας να γίνουν φορείς μιας νέας αγροτικής πολιτικής.
- Και εν τέλει, οι επενδύσεις στον αγροτικό τομέα δεν συνοδεύονται από τις αναγκαίες θεσμικές και οργανωτικές αλλαγές.
Η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας βρίσκεται σε διαρκή υποχώρηση. Κατά συνέπεια, τα αγροτικό εισόδημα στη χώρα γνωρίζει σημαντική μείωση, ενώ αντίθετα, στην Ευρώπη αυξάνεται.
Επιπλέον, φέτος η χώρα μας καλείται να αναδιανείμει τις αγροτικές επιδοτήσεις, βάσει νέου Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ). Το γεγονός αυτό επιτείνει το καθεστώς αβεβαιότητας που βιώνουν οι αγρότες. Το νέο ΟΣΔΕ θα οδηγήσει στη δραστική μείωση των ήδη χαμηλών επιδοτήσεων που εισπράττουν οι αγρότες του Ρεθύμνου και της Κρήτης σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, εξαιτίας τόσο της έντονης γεωμορφολογίας, όσο και των ιδιαιτεροτήτων του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των μεγάλων εκτάσεων του νησιού. Επομένως, ο αγρότης της Κρήτης θα αναγκαστεί, για άλλη μια φορά, να πληρώσει τα διαχρονικά προβλήματα συνεργασίας των Συνεταιριστικών Οργανώσεων με την Πολιτεία.
Ως εκ τούτου, είναι φυσικό οι αγρότες μας να βρίσκονται σε απόγνωση, αδυνατώντας να αντεπεξέλθουν στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις, στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες.
Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις των αγροτών της Κρήτης ανέδειξαν τα οξυμένα και μείζονα προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν. Τα ζητήματα είναι υπαρκτά, είναι μεγάλα και μας καλούν όλους μας –Πολιτεία, Κόμματα, Φορείς, Συνεταιριστικές Οργανώσεις– να δράσουμε και να αντιδράσουμε.
Μας καλούν να κατανοήσουμε ότι η αγροτική ανάπτυξη, όπως τη γνωρίζαμε έως τώρα, έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Το αγροτικό εισόδημα δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο σε αγροτικές επιδοτήσεις και αποζημιώσεις.
Άλλωστε, το 2013 είναι μπροστά μας και μας υποδεικνύει την ανάγκη να επανασχεδιάσουμε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική για την αγροτική ανάπτυξη, για τις γεωργικές καλλιέργειες και τα κτηνοτροφικά προϊόντα, καθώς και για την αναζωογόνηση της υπαίθρου.
Η αδυναμία έγκαιρης προσαρμογής της χώρας μας στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, η σπατάλη πόρων και οι άστοχες ενέργειες, η αναβλητικότητα και το κρύψιμο των προβλημάτων κάτω από το χαλί, οδήγησαν τον αγροτικό κόσμο σε αδιέξοδα. Τα αδιέξοδα αυτά βιώνουν σήμερα πολλές χιλιάδες αγροτών στο νομό Ρεθύμνου.
Τα ζητήματα αυτά καλούμαστε εμείς σήμερα να αντιμετωπίσουμε. Καλούμαστε να επιλύσουμε τις εκκρεμότητες του παρελθόντος.
Καίριο μέλημα όλων μας –Πολιτείας, Κομμάτων, Φορέων, Συνεταιριστικών Οργανώσεων– πρέπει να είναι:
- Η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων, προκειμένου οι αγρότες να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο σκληρό και ανταγωνιστικό περιβάλλον.
- Η διαμόρφωση καλύτερων συνθηκών κοινωνικής προστασίας για τον αγροτικό κόσμο του νομού μας, έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε καίρια προβλήματα όπως είναι η ασφάλιση της παραγωγής, η περίθαλψη, η σύνταξη κ.λπ.
- Η προώθηση μιας ολοκληρωμένης και βιώσιμης ανάπτυξης της υπαίθρου, με την αξιοποίηση των ενισχύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι μόνο για το αγροτικό εισόδημα, αλλά και για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στην ενδοχώρα.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ληφθούν τολμηρά μέτρα για:
- Την επανένωση του αγροτικού κλήρου, τόσο από την πλευρά της Πολιτείας μέσω προγραμμάτων αναδασμού καλλιεργειών και εκτατικής κτηνοτροφίας, αλλά και με την αναμόρφωση του φορολογικού και του κληρονομικού καθεστώτος, όσο και από την πλευρά της Αυτοδιοίκησης μέσω χωροταξικού σχεδιασμού -σε επίπεδο δήμων-, και διαχείρισης βοσκοτόπων και ζωνών καλλιέργειας -σε διαδημοτικό επίπεδο.
- Τη χωρίς καθυστερήσεις και αναβλητικότητα αναδιάρθρωση της αγροτικής παραγωγής, που θα καταστήσει τη γεωργία και την κτηνοτροφία ανταγωνιστική. Άμεση προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση των μελετών που εκπονούνται σήμερα (π.χ. για την αιγοπροβατοτροφία, την ελαιοκομία) και την επέκτασή τους στα εσπεριδοειδή, στα κηπευτικά και τα βότανα.
- Την ανάδειξη της τυποποίησης σε πρώτη προτεραιότητα, για τα βασικά προϊόντα της Κρήτης (ελαιόλαδο, κρέας, τυροκομικά). Πρέπει άμεσα να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την προώθηση στην αγορά των κρητικών προϊόντων υπό κοινή εμπορική ομπρέλα (ΠΟΠ) «Κρήτη».
- Την έμπρακτη στήριξη για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας και τη δέσμευση –κατόπιν μελετών- εκτεταμένων περιοχών του νησιού αποκλειστικά για βιολογικές καλλιέργειες.
- Την προώθηση των εναλλακτικών δραστηριοτήτων που είναι συνυφασμένες με τον αγροτικό χαρακτήρα της ενδοχώρας του Ρεθύμνου. Ο αγροτουρισμός είναι μια μεγάλη πρόκληση, μια μεγάλη ευκαιρία, μια μεγάλη δυνατότητα που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε. Για το λόγο αυτό απαιτείται κεντρικός συντονισμός των διαφόρων σχετικών προγραμμάτων (ΟΠΑΑΧ, LEADER, Αναπτυξιακός Νόμος, Αγροτουριστική).
- Την αποδέσμευση των συνεταιριστικών οργανώσεων από πολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες και την εξυγίανση τους από το πρωτοβάθμιο επίπεδο. Στόχος, οι Ενώσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές επιχειρηματικές μονάδες.
- Το σχεδιασμό, υλοποίηση και λειτουργία «ολοκληρωμένων έργων υποδομής» όπως:
-- Η ενιαία διαχείριση υδάτινου δυναμικού με την ολοκλήρωση των υφιστάμενων έργων (π.χ. Φράγμα Ποταμών, εκσυγχρονισμός αρδευτικού Κουρταλιώτη,) την κατασκευή νέων (πχ. Φράγμα Πλατύ, δίκτυο πέντε κεντρικών λιμνοδεξαμενών), καθώς και τον εξορθολογισμό των διανοιγμένων γεωτρήσεων. Οι παλαιοί ΤΟΕΒ οφείλουν να αντικατασταθούν με ένα Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Υδάτινου Δυναμικού, συμβατό με τη νέα δομή ΟΑΔΥΚ και ΟΑΝΑΚ
-- Η ολοκλήρωση του δικτύου της αγροτικής οδοποιίας, βάσει του Εθνικού Προγράμματος για την Αγροτική Ανάπτυξη ’07-’13 με κεντρικό προγραμματισμό σε διαδημοτικό επίπεδο.
-- Η αντικατάσταση των Δημοτικών Σφαγείων Ρεθύμνου με τη δημιουργία Κεντρικής Μονάδας Δυτικής Κρήτης
-Τη δημιουργία συστήματος αγροτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης με:
-- Την αξιολόγηση και αναμόρφωση των αντίστοιχων σημερινών ανώτερων και ανώτατων σχολών, στο πλαίσιο και της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.
-- Τον επανασχεδιασμό του θεσμού των Κέντρων Γεωργικής Εκπαίδευσης (ΚΕΓΕ), προκειμένου να συνδεθούν με την αγροτική παραγωγή αλλά και την αντίστοιχη αγορά.
-- Την κάλυψη εδικών αναγκών σε επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με την ανάπτυξη Επαγγελματικών Σχολών - τουλάχιστον μίας στο νομό.
Το στοίχημα που καλούμαστε να βάλουμε και να κερδίσουμε είναι ένα και μοναδικό:
- Να αποκτήσει το Ρέθυμνο ανταγωνιστική γεωργία, ανταγωνιστική κτηνοτροφία. Διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις, έχει όλες τις δυνατότητες.
Αρκεί να αντιληφθούμε πως δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του σήμερα και του αύριο, αν μείνουμε προσκολλημένοι στις προσεγγίσεις, στις αντιλήψεις, στις πολιτικές του παρελθόντος.
Ή θα αποκτήσουμε μια ανταγωνιστική γεωργία ή θα ανακυκλώνουμε τα ίδια αδιέξοδα και θα γίνουμε συνεργοί στη συρρίκνωση και εξαφάνιση του αγροτικού τομέα.
Τα προβλήματα των αγροτών δεν έχουν χρώμα, δεν είναι ούτε γαλάζια, ούτε πράσινα, ούτε κόκκινα. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να αποτελούν πεδίο κομματικών αντιπαραθέσεων ούτε να επιχειρείται η μικροπολιτική αξιοποίηση τους.
Η εποχή των ανέξοδων υποσχέσεων, των υποσχέσεων χωρίς αντίκρισμα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Γι’ αυτό καλούμαστε να δώσουμε σαφείς και καθαρές απαντήσεις σε απλά και υπαρκτά ερωτήματα:
- Με ποιες πολιτικές, με ποιες δραστηριότητες, με ποιο τρόπο θα διατηρήσει και ενισχύσει το Ρέθυμνο τα ανταγωνιστικά του πλεονεκτήματα, έχοντας την αγροτική παραγωγή μαζί με τον τουρισμό και την εκπαίδευση ως βασικές δραστηριότητες.
Η Νέα Δημοκρατία, τόσο πριν όσο και μετά την ανάληψη της ευθύνης διακυβέρνησης, έχει τοποθετηθεί καθαρά για τα μεγάλα και οξυμμένα προβλήματα των αγροτών. Ανέλαβε συγκεκριμένες δεσμεύσεις και κατέθεσε την πρότασή της για την ανάγκη μιας νέας εθνικής στρατηγικής για την αγροτική ανάπτυξη, για την ενίσχυση της υπαίθρου.
Οι δεσμεύσεις της συνιστούν την πυξίδα, που μας υποδεικνύει το δρόμο που πρέπει όλοι εμείς -μέλη και στελέχη της Νέας Δημοκρατίας- να ακολουθήσουμε.
Όλοι μαζί μπορούμε να αναζητήσουμε εκείνες τις λύσεις και διευθετήσεις που και τις εκκρεμότητες του παρελθόντος θα αντιμετωπίζουν και θα ανοίγουν νέους ορίζοντες για την αγροτική ανάπτυξη του νομού μας.
Όλοι μαζί μπορούμε, χωρίς αντιπαλότητες, χωρίς εντάσεις, χωρίς πολώσεις, να συνδιαμορφώσουμε κοινούς τρόπους δράσης, αν θέλουμε να είμαστε χρήσιμοι και αποτελεσματικοί μπροστά στα οξυμμένα και υπαρκτά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αγρότες του Ρεθύμνου.
Δεν θα πάμε μπροστά αν θεωρήσουμε ότι έχουμε δώσει λύσεις στα προβλήματα, στις ανάγκες, στις αγωνίες στα άγχη που καθημερινά βιώνουν οι αγρότες του Ρεθύμνου.
Ούτε θα προχωρήσουμε αν πιστεύουμε ότι τα προβλήματα των αγροτών είναι αντικείμενο για την εξυπηρέτηση κομματικών και πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Ας το αντιληφθούμε επιτέλους: Κανείς, δεν δικαιούται να παίζει στην πλάτη των αγροτών, όποια κι αν είναι η κομματική του τοποθέτηση.
Όλοι μας οφείλουμε να αφουγκραστούμε τις αγωνίες των αγροτών για το σήμερα και το αύριο. Οφείλουμε να είμαστε συμπαραστάτες στην αναζήτηση εφικτών και ρεαλιστικών λύσεων.
